Gokverslaving: symptomen, ontstaan, gevolgen en hulp

Een gokverslaving is een psychische stoornis waarbij de drang om te gokken oncontroleerbaar wordt. Dit kan leiden tot ernstige gevolgen, zoals financiële problemen, relatieconflicten en mentale gezondheidsklachten.

Een gokverslaving ontstaat door een combinatie van psychologische, sociale en biologische factoren en wordt vaak versterkt door dopaminepieken in de hersenen. Online gokken is extra verslavend door de constante beschikbaarheid, snelheid en het gebruik van digitaal geld, wat het risico op problematisch gedrag aanzienlijk verhoogt.

De behandeling van een gokverslaving kan bestaan uit zelfhulp, zoals het beperken van toegang tot goksites, of professionele hulp, zoals cognitieve gedragstherapie, medicatie of deelname aan zelfhulpgroepen. Tijdig ingrijpen is essentieel, aangezien herstel gemiddeld zes maanden tot een jaar duurt, en terugvalpreventie van groot belang is.

In Nederland bieden verschillende instanties, waaronder Jellinek, Loket Kansspel en Cruks, hulp aan gokverslaafden. Het aantal hulpzoekenden blijft jaarlijks stijgen.

Wat is een gokverslaving?

Een gokverslaving is een psychische stoornis waarbij iemand een oncontroleerbare drang heeft om te gokken, ondanks de negatieve gevolgen.

Deze verslaving kan leiden tot financiële problemen, relatieconflicten, en emotionele stress. Gokverslaving wordt ook wel pathologisch gokken genoemd. Het wordt vaak geassocieerd met andere psychische stoornissen, zoals angst en depressie.

In de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, vijfde editie) wordt gokverslaving geclassificeerd als een stoornis in de impulsbeheersing, specifiek onder de naam “Gambling Disorder”. Het valt in dezelfde categorie als verslavingen aan middelen zoals alcohol en drugs.

Wat zijn de symptomen van een gokverslaving?

De 7 symptomen van een gokverslaving zijn:

1. Steeds grotere bedragen inzetten om dezelfde spanning te ervaren.
2. Niet kunnen stoppen met gokken, ondanks de negatieve gevolgen.
3. Liegen over de mate van gokken tegen familie of vrienden.
4. Gokken gebruiken om te ontsnappen aan stress, angst of depressie.
5. Financiële problemen, zoals schulden of het lenen van geld om te gokken.
6. Verwaarlozing van werk, studie, of persoonlijke relaties door gokken.
7. Irritatie of onrust bij pogingen om minder te gokken.

Deze symptomen wijzen op een verlies van controle.

South Oak Gambling Screen

De South Oaks Gambling Screen (SOGS) is een vragenlijst ontwikkeld om gokproblemen en gokverslavingen te identificeren. Het bestaat uit vragen gebaseerd op gokgedrag en de gevolgen daarvan, zoals financiële en relationele impact.

Een hogere score duidt op een groter risico. Het wordt gebruikt in klinische settings en onderzoek, vaak aangevuld met andere diagnostische methoden zoals de DSM-5.

Hoe ontstaat pathologisch gokken?

Pathologisch gokken ontstaat door een combinatie van psychologische, sociale en biologische factoren:

• Psychologische factoren: Mensen met impulscontroleproblemen, depressie of angst hebben een groter risico gokverslaafd te raken. Gokken kan worden gebruikt als een manier om negatieve emoties te vermijden.
• Sociale invloeden: Blootstelling aan gokken op jonge leeftijd, sociale acceptatie, en reclame kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van een gokverslaving.
• Biologische oorzaken: Veranderingen in de hersenen, zoals een verhoogde gevoeligheid voor beloningen en een verminderde impulsbeheersing, spelen een belangrijke rol.

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat overmatig gokken leidt tot verhoogde dopamineafgifte in de hersenen, vergelijkbaar met de effecten van drugsgebruik. Deze dopaminepieken veroorzaken intense gevoelens van beloning en genot, wat bijdraagt aan het verslavende karakter van gokken.

Bij online gokken zijn deze dopaminepieken zelfs groter dan bij natuurlijke beloningen zoals seks, waardoor vooral jongvolwassenen extra kwetsbaar zijn voor het ontwikkelen van een gokverslaving.

Hoe verslavend is online gokken?

Online gokken is zeer verslavend. Het stimuleert de aanmaak van dopamine, een neurotransmitter die een gevoel van beloning en genot veroorzaakt.

Volgens een Nederlands onderzoek van Ipsos I&O is ongeveer 11% van de online gokkers een hoog-risicospeler, terwijl dit bij fysieke gokkers 5% is. Dit betekent dat het risico op problematisch gokgedrag bij online gokken meer dan twee keer zo groot is.

Waarom is online gokken verslavend?

Online gokken is verslavend vanwege:

• Altijd en overal beschikbaar: Je kunt 24/7 deelnemen zonder fysieke beperkingen, wat de drempel verlaagt.
• Anoniem en zonder sociale controle: Het gebrek aan directe sociale interactie vermindert remmingen en verantwoordelijkheidsgevoel.
• Snel spelverloop: Digitale spellen verlopen sneller dan fysieke, waardoor je vaker en langer speelt.
• Virtueel geld: Het gebruik van digitaal geld maakt het lastiger om je uitgaven te beseffen, wat kan leiden tot hogere inzetten.
• Onvoorspelbare beloningen: De onvoorspelbaarheid van winst stimuleert het beloningssysteem in de hersenen, vergelijkbaar met andere verslavingen.

Het onderzoek “Blackjack in the Kitchen: Understanding Online Versus Casino Gambling” toont aan dat online gokken door deze factoren verslavender is dan fysiek gokken.

Wat zijn de gevolgen van een gokprobleem?

Gevolgen van een gokprobleem hebben niet alleen invloed op jezelf, maar ook op je omgeving. Hieronder beschrijven we de 7 meest voorkomende gevolgen van een gokprobleem:

• Financiële problemen: Overmatige gokverliezen kunnen leiden tot schulden, faillissement en zelfs verlies van eigendommen.
• Relatieproblemen: Vertrouwen binnen relaties kan worden geschaad door liegen over gokgedrag en financiële situaties.
• Werk- en studieproblemen: Concentratieverlies, verminderde prestaties en verzuim kunnen gevolgen zijn van een gokprobleem.
• Mentale gezondheid: Gokproblemen gaan vaak gepaard met angst, depressie, stress en gevoelens van schuld of schaamte.
• Sociale isolatie: Mensen met een gokprobleem vermijden vaak sociale situaties uit schaamte of omdat ze hun tijd besteden aan gokken.
• Verslaving aan andere middelen: Een gokprobleem wordt regelmatig gecombineerd met middelenmisbruik, zoals alcohol of drugs.
• Criminaliteit: Om gokschulden af te lossen, grijpen sommigen naar illegale activiteiten zoals diefstal of fraude.

Hoe kom je van een gokverslaving af?

Je komt van je gokverslaving door zelf stappen te ondernemen of door professionele hulp te zoeken.

Zelf aanpakken:

• Erken het probleem: De eerste stap is erkennen dat je een gokprobleem hebt en bereid zijn om te veranderen.
• Blokkeren van goksites: Gebruik tools zoals Gamban of BetBlocker om toegang tot gokplatforms te beperken.
• Budgetbeheer: Stel een strikt budget in en geef familie of vrienden toegang tot je financiën om controle te houden.
• Alternatieve activiteiten: Zoek vervangende bezigheden die je tijd en aandacht opeisen, zoals sport of creatieve hobby’s.
• Steun van naasten: Deel je probleem met vertrouwde vrienden of familieleden en vraag om hun steun.

Professionele hulp:

• Cognitieve gedragstherapie (CGT): Deze therapie helpt je negatieve denkpatronen en gedragingen te doorbreken en gezondere copingmechanismen te ontwikkelen.
• Zelfhulpgroepen: Groepen zoals Gamblers Anonymous bieden een veilige omgeving om ervaringen te delen en steun te vinden van lotgenoten.
• Online hulp: Veel landen bieden anonieme online platforms met begeleiding en tools voor gokverslaving, zoals Zelfhulpgids Gokken in Nederland.
• Medicatie: In sommige gevallen kan medicatie worden voorgeschreven om onderliggende problemen, zoals depressie of impulsiviteit, te behandelen.
• Klinische behandeling: Voor ernstige gevallen kan opname in een verslavingskliniek nodig zijn voor intensieve begeleiding en therapie.

Hoewel zelf proberen te stoppen een optie is, kan professionele hulp je sneller en effectiever ondersteunen bij het doorbreken van een gokverslaving. Tijdig hulp zoeken voorkomt verergering van de negatieve gevolgen.

Hoelang duurt afkicken van gokken?

Het afkicken van een gokverslaving duurt gemiddeld 6 maanden tot een jaar, afhankelijk van de ernst van de verslaving en de gekozen aanpak.

Hieronder een indicatie:

• Eerste fase (weken): In de eerste weken ligt de focus op het stoppen met gokken. Deze periode kan gepaard gaan met ontwenningsverschijnselen zoals onrust, angst of depressieve gevoelens.
• Therapie en gedragsverandering (3-6 maanden): Gedurende enkele maanden werk je aan het herkennen en veranderen van gokgedrag met behulp van therapieën zoals cognitieve gedragstherapie (CGT).
• Herstel en preventie (6-12 maanden): Het leren omgaan met triggers en het opbouwen van een nieuwe levensstijl kan tot een jaar duren. Steun van zelfhulpgroepen of therapeuten is in deze fase belangrijk.
• Langetermijnherstel (12+ maanden): Hoewel gokvrij leven mogelijk is, blijft waakzaamheid nodig. Het vermijden van risicovolle situaties en het behouden van gezonde gewoonten is essentieel om terugval te voorkomen.

Hulpinstanties voor verslaafden

Er zijn verschillende hulpinstanties die je kunnen helpen bij een gokverslaving. Hieronder hebben we een overzicht van 8 hulpinstanties verzameld. Deze hulpinstanties werken (in)direct samen met een groot gedeelte van de legale online casino’s in Nederland.

1. Jellinek: Gespecialiseerd in verslavingszorg, biedt therapieën en online hulp.
2. Trimbos Instituut: Voorlichting, preventie en doorverwijzing naar hulp.
3. AGOG (Anonieme Gokkers Omgeving Gokkers): Zelfhulpgroepen voor gokverslaafden en hun omgeving.
4. Loket Kansspel: Onafhankelijk advies en hulp bij gokverslaving, inclusief registratie voor Cruks.
5. Cruks (Centraal Register Uitsluiting Kansspelen): Cruks is een uitsluitingsregister om gokkers tijdelijk te weren van legale kansspelen.
6. Tactus Verslavingszorg: Behandelingen en ondersteuning bij gokverslaving.
7. Novadic-Kentron: Gespecialiseerd in verslavingszorg in Noord-Brabant.
8. Gamblers Anonymous (GA) Nederland: Zelfhulpgroepen voor gokverslaafden met bijeenkomsten door het hele land.

Hoeveel mensen in Nederland zijn gokverslaafd?

In Nederland waren in 2023 2.456 mensen officieel in behandeling voor een gokverslaving, een stijging van 15,3% vergeleken met 2022. Volgens de cijfers van het Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem (LADIS).

Het werkelijke aantal gokverslaafden kan hoger liggen, omdat niet iedereen hulp zoekt. Experts verwachten dat het aantal mensen dat hulp zoekt voor gokverslaving in 2024 boven de 3.000 kan uitkomen.